روایت تاریخی

عيون المعجزات- حكيم بن عمران گفت بحضرت رضا علیه‌السلام عرض كردم از خدا بخواه فرزندى بشما عنايت كند فرمود خدا بمن يك پسر عنايت می‌كند كه وارث من است پس از تولد حضرت جوادعليه السّلام حضرت رضا علیه‌السلام به اصحاب خود فرمود برايم فرزندى شبيه موسى بن عمران در شكافتن دريا و شبيه عيسى بن مريم در طهارت مادر متولد شد پاك و پاكيزه بدنيا آمد سپس فرمود او را ستمگرانه می‌ كشند كه اهل آسمان بر او گريه خواهند كرد خداوند بر دشمن ستمكار او خشم می‌گيرد چيزى زنده نخواهد بود روح او را بزودى گرفتار عذابى اليم و كيفرى شديد می‌كند. پس از تولد حضرت جواد علي بن موسى الرضا علیه‌السلام تمام شب كنار گهواره ‏اش او را مشغول ميداشت.

ابن ارومه روايت می‌كند كه: معتصم عده ‏اى از وزيرانش را خواست و گفت: نامه ‏اى به نام محمّد تقى علیه‌السلام بنويسيد كه قصد قیام دارد و گواهى بدهيد كه او نوشته است! بعد آن حضرت را خواست و گفت: تو تصميم داشتى بر عليه من خروج كنى؟!  حضرت فرمود: به خدا سوگند! من هيچ از اينها را انجام نداده ‏ام.

معتصم گفت: فلانى و فلانى و فلانى شاهد هستند! و آنها حاضر شدند و گفتند: بلى ما اين نامه را از يكى از غلامان تو گرفته ‏ايم!! راوى می‌گويد: ما در ايوانى نشسته بوديم كه حضرت دستش را بلند كرد و فرمود: خدايا! اگر اينها به من دروغ می‌گويند، آنان را بگير. راوى گويد: ناگهان ديديم كه ايوان حركت كرد و جلو و عقب رفت و هر كس خواست تا برخيزد، افتاد. معتصم گفت: اى فرزند رسول خدا! من از كارم توبه كردم، دعا كن كه ايوان آرام بگيرد! حضرت فرمود: خدايا! آرامش كن و تو مى ‏دانى كه آنها دشمنان تو و دشمنان من هستند. پس ايوان، آرام گرفت

آرزوی انتقام امام جواد علیه‌السلام از قاتلین مادرش حضرت زهرا(س) : زكریا بن آدم مى‏ گوید: خدمت ‏حضرت رضا علیه‌السلام نشسته ‏بودم كه امام جواد علیه‌السلام را پیش او آوردند. پس آن حضرت از چهار سال كمتر بود. حضرت جواد علیه‌السلام دست هایش را بر زمین نهاد، سرش را به طرف آسمان ‏بلند كرد و در فكرى عمیق فرو رفت. امام رضا علیه‌السلام فرمود: جانم ‏فدایت چرا در فكرى؟ امام جوادعلیه السلام فرمود: به آن چه درباره مادرم ‏زهرا(علیها السلام) انجام شد، مى ‏اندیشم. به خدا سوگند، حق قاتلانش آن است كه ‏اگر دستم به آن ها برسد، آنان را سوزانده، تكه تكه كنم و ریش ه‏شان را بر كنم. در این هنگام، امام رضا علیه‌السلام او را در آغوش ‏كشید، میان دو چشمش را بوسید و فرمود: پدر و مادرم فدایت، به‏ راستى كه تو لایق امامت‏ شیعه هستى.

مرحوم كلينى نقل می‌كند كه خيرانى از پدر خود چنين نقل كرد كه گفت من ملازم خانه حضرت جواد علیه‌السلام بودم بواسطه مأموريتى كه داشتم احمد بن عيسى اشعرى سحرگاه هر شب می‌آمد تا از بيمارى حضرت جوادعليه السّلام اطلاعاتى به دست آورد. هر وقت پيك واسطه بين حضرت جواد علیه‌السلام و پدرم می‌آمد احمد از جاى حركت می‌كرد و پدرم با او خلوت می‌نمود. پدرم گفت يك شب پيك امام علیه‌السلام آمد احمد بن محمّد بن عيسى از اطاق خارج شد من با پيك خلوت كردم ولى احمد دو مرتبه برگشت و جايى ايستاد كه حرف ما را می‌شنيد. پيك گفت مولايت سلام می‌رساند و می‌فرمايد من از دنيا می‌روم و امامت متعلق به فرزندم علي است، همان مقامى را كه من بعد از پدرم بر شما داشتم او پس از من بر شما خواهد داشت. پيك راه خود را گرفت و رفت.

تمام مورخین سال شهادت حضرت جواد علیه‌السلام را ۲۲۰ هجری ذکر کرده‌اند لیکن در روز و ماه آن پنج گزارش متفاوت داده‌اند که دو مورد در ماه ذیقعده و سه مورد در ماه ذیحجه است که در زیر به آن می‌پردازیم. الف ) علامه مجلسی به نقل از کتاب الدروس شهید می‌ نویسد به روایتی هم شهادت جواد الأئمه علیه‌السلام در ۱۱ ذیقعده بوده است. علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۵، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱،  ب ) به روایت مشهور حضرت جواد علیه‌السلام در آخرین روز ماه ذیقعده سال ۲۲۰ هجری در بغداد با سم به شهادت رسید و در کنار جدش موسی بن جعفر به خاک سپرده شد. ( مرحوم کلینی، الکافی ج۱ ص ۴۹۲، شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۲۸۹، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ص ۲۴۳، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۶۹، شیخ طوسی، التهذیب ج۶ ص ۹۰ ، طبرسی اعلام الوری ص ۴۷۰، علامه مجلسی بحارالأنوار ج۵۰ ص ۱ و ۷؛ علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۰۹)  ج ) مسعودی و طبری شیعه می‌نویسند شهادت امام نهم در روز سه شنبه پنجم ماه ذیحجه و در سن ۲۵ سالگی ایشان و در شهر بغداد بوده است. مسعودی، مروج الذهب ج ۳ ص ۴۶۴، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۴۵،طبری شیعه، دلائل الامامیه ص ۳۹۵، علامه مجلسی بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۲، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۰۹

تمام مورخین سال ولادت حضرت جواد علیه‌السلام را ۱۹۵هجری و در شهر مدینه اعلام کرده‌اند لیکن در روز و ماه آن چهار گزارش متفاوت داده‌اند که سه مورد در ماه رمضان و یک مورد در ماه رجب است که در زیر به آن می‌پردازیم. الف ) شیخ مفید و طبری شیعه و به طبع آن برخی دیگر از مورخین ولادت حضرت را در نیمه ماه رمضان سال ۱۹۵ ذکر کرده‌اند. ( شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۲۴، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۲۴۳، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، طبری شیعه، دلائل الامامه ص ۳۸۳، طبرسی اعلام الوری ص ۲۹۸، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۵۹، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۷۵۳ و فیض العلام  ص۵۹) ب ) مرحوم طبرسی در قولی منفرد می‌نویسد به روایتی ولادت امام نهم در ۱۷ رمضان بوده است. ( طبرسی اعلام الوری ص ۴۵۹، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۳)  ج ) برخی از مورخین نیز ولادت حضرت جواد علیه‌السلام را در شب جمعه ۱۹ رمضان سال صدو نود و پنج اعلام کرده اند و شیخ عباس قمی در منتهی الأمال می‌نویسد اشهر بین علما و مشایخ همین تاریخ است. ( فتال نیشابوری، روضة الواعظین ص ۲۴۳، مسعودی، اثبات الوصیه ص ۲۱۶، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۴۳، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۷۴۴، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۵۹، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۷۵۳) در ضمن مرحوم کلینی در الکافی ج۱ ص ۴۹۲ شیخ مفید در الارشاد، ج۲ ص ۲۷۳ و شیخ طوسی در التهذیب ج ۶ ص ۹۰ بدون تعیین روز فقط اشاره به ولادت حضرت در ماه رمضان کرده‌اند.